อาการของเอชไอวี และเอดส์ แตกต่างกันอย่างไร เช็คอาการ ระยะของโรค

• Facebook
• X
• Line

เชื้อ HIV และโรคเอดส์ส่งผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกันอย่างมาก ดังนั้น การรู้เท่าทันอาการตั้งแต่เนิ่นๆ จึงสำคัญมาก อาการเริ่มต้นของ HIV อาจคล้ายไข้หวัดใหญ่ เช่น มีไข้ เจ็บคอ และอ่อนเพลีย การสังเกตอาการเหล่านี้ ได้เร็ว จะนำไปสู่การตรวจ และการรักษาที่ทันท่วงที ซึ่งจำเป็นต่อการควบคุมอาการ

เชื้อ HIV จะพัฒนาไปตามระยะต่างๆ ซึ่งแต่ละระยะก็จะมีอาการแตกต่างกันไป ในระยะแรกของการติดเชื้อ ผู้ป่วยอาจไม่ทันสังเกตเห็นอาการ แต่เมื่อไวรัสพัฒนาไปมากขึ้น ก็อาจเกิดปัญหาสุขภาพที่รุนแรงขึ้นได้ เช่น น้ำหนักลด ต่อมน้ำเหลืองโต และมีการติดเชื้อเรื้อรัง การสังเกตอาการเหล่านี้ได้ จะช่วยป้องกันไม่ให้อาการลุกลามไปสู่ระยะเอดส์ ซึ่งเป็นระยะที่ระบบภูมิคุ้มกันถูกทำลายอย่างรุนแรง

การเรียนรู้เกี่ยวกับอาการของ HIV และเอดส์จะช่วยให้วินิจฉัยโรคได้เร็ว และป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้ การตรวจร่างกายเป็นประจำ คือ กุญแจสำคัญในการรักษาสุขภาพ และป้องกันการแพร่เชื้อ แหล่งข้อมูลอย่าง Mayo Clinic และ Healthline ก็มีข้อมูลเชิงลึกอย่างละเอียดเกี่ยวกับการดูแลตัวเอง และการเข้ารับการรักษาที่เหมาะสม

สารบัญเนื้อหา

1. ทำความเข้าใจเกี่ยวกับ HIV และ AIDS

• คำจำกัดความ และความแตกต่าง
• ช่องทางการแพร่เชื้อ

2. อาการเริ่มแรกของการติดเชื้อ HIV

• กลุ่มอาการติดเชื้อไวรัสเฉียบพลัน
• อาการเริ่มต้นที่พบบ่อย

3. การดำเนินโรคไปสู่ AIDS

• การลดลงของจำนวนเซลล์ CD4 T
• การติดเชื้อฉวยโอกาส และมะเร็ง

4. อาการของโรคเอดส์ระยะสุดท้าย

• ผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย
• ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท

5. การวินิจฉัย และการตรวจเชื้อ HIV

• การตรวจแอนติบอดี และแอนติเจนของ HIV
• การตรวจยืนยัน

ไวรัสภูมิคุ้มกันบกพร่องของมนุษย์ (HIV) และกลุ่มอาการภูมิคุ้มกันบกพร่อง (AIDS) มีความสำคัญต่อสุขภาพทั่วโลก การทราบคำจำกัดความ และความแตกต่างระหว่างโรคทั้งสอง รวมถึงการทำความเข้าใจว่า HIV ติดต่อได้อย่างไร เป็นสิ่งสำคัญ สำหรับการป้องกัน และการจัดการที่มีประสิทธิภาพ

HIV เป็นไวรัสที่โจมตีระบบภูมิคุ้มกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเซลล์ CD4 ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการปกป้องร่างกายจากการติดเชื้อ เมื่อไวรัสลุกลาม มันจะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงอย่างมาก ทำให้ยากต่อการต่อสู้กับโรค และการติดเชื้อ หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม การลุกลามนี้ สามารถนำไปสู่โรคเอดส์ได้

AIDS เป็นระยะสุดท้ายของการติดเชื้อ HIV มีลักษณะเฉพาะ คือ ระบบภูมิคุ้มกันที่เสียหายอย่างรุนแรง เพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อฉวยโอกาส แม้ว่าไม่ใช่ทุกคนที่ติดเชื้อ HIV จะเป็นโรคเอดส์ แต่หากไม่ได้รับการรักษา ส่วนใหญ่จะเข้าสู่ระยะนี้ในที่สุด การรักษาด้วยยาต้านไวรัส (ART) สามารถป้องกันการลุกลามนี้ได้ ทำให้ผู้ติดเชื้อ HIV สามารถรักษาคุณภาพชีวิตที่ดีไว้ได้

การแพร่เชื้อ HIV เกิดขึ้นโดยหลักจากการสัมผัสกับของเหลวในร่างกายบางชนิด จากผู้ที่มีเชื้อไวรัส ได้แก่ เลือด น้ำอสุจิ ของเหลวในช่องคลอด ของเหลวจากทวารหนัก และน้ำนมแม่ ไวรัสแพร่กระจายได้บ่อยที่สุด ระหว่างการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน หรือการใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน นอกจากนี้ ยังสามารถแพร่เชื้อจากแม่สู่ลูกในระหว่างการคลอดบุตร หรือการให้นมบุตรได้

ไวรัสไม่แพร่กระจายผ่านการสัมผัสทั่วไป อากาศ หรือน้ำ การทำความเข้าใจช่องทางเหล่านี้ มีความสำคัญต่อความพยายามในการป้องกัน ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อให้ความรู้แก่ประชาชนเกี่ยวกับการปฏิบัติที่ปลอดภัย และความสำคัญของการตรวจ การรักษาด้วยยา ART สามารถลดปริมาณไวรัสจนถึงระดับที่ตรวจไม่พบ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการแพร่เชื้อได้อย่างมาก (ตามที่เน้นโดย HIV.gov)

การตรวจพบเชื้อ HIV ตั้งแต่เนิ่นๆ เป็นสิ่งสำคัญมาก ในการจัดการ และป้องกันการแพร่เชื้ออย่างมีประสิทธิภาพ ในระยะแรกๆ หลายคนมีอาการคล้ายกับไข้หวัดใหญ่ หรือโรคทั่วไปอื่นๆ การสังเกตเห็นสัญญาณเหล่านี้ ตั้งแต่เนิ่นๆ จะช่วยให้ตรวจ และรักษาได้ทันท่วงที

ARS หรือที่เรียกว่าการติดเชื้อ HIV ขั้นต้น เกิดขึ้นภายใน 2-4 สัปดาห์หลังสัมผัสเชื้อ เป็นปฏิกิริยาเริ่มต้นของร่างกายต่อไวรัส และอาจแสดงอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ อาการที่พบบ่อย ได้แก่ มีไข้, ต่อมน้ำเหลืองบวม และเจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ และข้อ, มีผื่น และปวดหัวก็พบได้บ่อยในช่วงนี้

บางคนอาจมีเหงื่อออกตอนกลางคืน และมีแผล โดยเฉพาะอย่างยิ่งในปาก หรืออวัยวะเพศ อาการเหล่านี้ อาจมีความรุนแรงแตกต่างกันไป และไม่ใช่ทุกคนที่จะสังเกตเห็น แม้จะมีสัญญาณเหล่านี้ ARS อาจไม่มีใครสังเกตเห็น ทำให้การตรวจมีความสำคัญ แม้ว่าจะไม่มีอาการก็ตาม แม้ว่าอาการเหล่านี้ โดยทั่วไป จะคงอยู่สองสามวันถึงหนึ่งสัปดาห์ แต่บางครั้งอาจคงอยู่ได้นานหลายสัปดาห์

ในช่วงแรกของการติดเชื้อ HIV ผู้คนมักสับสนระหว่างอาการกับการติดเชื้อไวรัสอื่นๆ เช่น ไข้หวัดใหญ่ มีไข้เป็นอาการหลัก มักมีอาการอ่อนเพลีย และปวดเมื่อยตามร่างกายร่วมด้วย ต่อมน้ำเหลืองบวมอาจปรากฏที่คอ, รักแร้ หรือขาหนีบ

อาจมีผื่นขึ้นที่ผิวหนัง บางครั้งอาจมีอาการปวดหัว หรือเจ็บคอร่วมด้วย อาจมีเหงื่อออกตอนกลางคืน และปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสีย บางคนอาจสังเกตเห็นว่าน้ำหนักลดลงอย่างเห็นได้ชัด หรือมีเชื้อราในช่องปาก แม้จะมีอาการเหล่านี้ แต่ไม่ใช่ทุกคนที่จะแสดงอาการทั้งหมด บางคนอาจไม่มีอาการเลย ซึ่งเน้นย้ำถึงความสำคัญของการตรวจ HIV เป็นประจำ เพื่อยืนยันการติดเชื้อ และเริ่มการรักษาโดยทันที

เมื่อ HIV ดำเนินไปโดยไม่ได้รับการรักษา การลดลงของจำนวนเซลล์ CD4 T เป็นตัวบ่งชี้สำคัญ การที่ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงนี้ นำไปสู่ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อฉวยโอกาส และมะเร็งบางชนิด ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนผ่านไปสู่ AIDS

เซลล์ CD4 T มีบทบาทสำคัญในการรักษาระบบภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง เมื่อ HIV เข้าสู่ร่างกาย มันจะโจมตีเซลล์เหล่านี้ ทำให้จำนวนเซลล์ลดลงเรื่อยๆ จำนวน CD4 ปกติอยู่ระหว่าง 500 ถึง 1,600 เซลล์ต่อไมโครลิตรของเลือด เมื่อจำนวน CD4 ของบุคคลลดลงต่ำกว่า 200 เซลล์ต่อไมโครลิตร แสดงว่าระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง ซึ่งเป็นสัญญาณบ่งบอกถึงการดำเนินโรคไปสู่ AIDS

การรักษาระดับ CD4 ให้สูงขึ้น ช่วยให้ร่างกายต่อสู้กับการติดเชื้อ และโรคต่างๆ ได้ การรักษาด้วยยาต้านไวรัส (Antiretroviral therapy : ART) สามารถจัดการ HIV ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยการรักษาระดับไวรัสให้ต่ำ ซึ่งจะช่วยรักษาจำนวนเซลล์ CD4 T ไว้ได้ การตรวจติดตามจำนวน CD4 อย่างสม่ำเสมอ เป็นสิ่งสำคัญ ในการประเมินสุขภาพของระบบภูมิคุ้มกันของแต่ละบุคคล และระบุความจำเป็นในการปรับเปลี่ยนการรักษา

การติดเชื้อฉวยโอกาส เกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอเกินกว่าจะต่อสู้กับแบคทีเรีย ไวรัส และเชื้อราบางชนิดได้ การติดเชื้อที่พบบ่อยในผู้ป่วย AIDS ได้แก่ ปอดบวม วัณโรค และการติดเชื้อราแคนดิดา (candidiasis) การติดเชื้อเหล่านี้ เป็นสาเหตุหลักของการเจ็บป่วย และการเสียชีวิตในผู้ป่วย AIDS เนื่องจากภูมิคุ้มกันที่ลดลง ไม่สามารถป้องกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ

มะเร็งบางชนิด ก็พบได้บ่อยขึ้นเมื่อผู้ป่วยดำเนินโรคไปสู่ AIDS เช่น มะเร็งคาโปซิซาร์โคมา (Kaposi’s sarcoma) และมะเร็งต่อมน้ำเหลืองชนิดนอนฮอดจ์กิน (non-Hodgkin lymphoma) โรคเหล่านี้ ทำให้สุขภาพของผู้ป่วยแย่ลง นำไปสู่ผลลัพธ์ที่ร้ายแรงยิ่งขึ้น การรักษาด้วยยาต้านไวรัสตั้งแต่เนิ่นๆ สามารถช่วยชะลอ หรือป้องกันภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้ได้ โดยการเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน ให้ต่อสู้กับสภาวะฉวยโอกาสต่างๆ

ในระยะสุดท้าย โรคเอดส์จะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงอย่างรุนแรง นำไปสู่ผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย และภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท อาการเหล่านี้ ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก จำเป็นต้องได้รับการดูแลรักษาอย่างใกล้ชิด

โรคเอดส์ระยะสุดท้าย ทำให้เกิดผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย เนื่องจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงอย่างรุนแรง ผู้ป่วยมักมีอาการไข้เรื้อรัง เหงื่อออกตอนกลางคืน และท้องเสียเรื้อรังนานกว่าหนึ่งสัปดาห์ การน้ำหนักลดลงอย่างรวดเร็ว โดยไม่ได้ตั้งใจ ก็เป็นอีกอาการหนึ่งที่พบได้บ่อย ซึ่งบ่งบอกถึงภาวะที่เรียกว่า wasting syndrome (ภาวะผอมหนังหุ้มกระดูก) นอกจากนี้ ผู้ป่วยอาจติดเชื้อฉวยโอกาสต่างๆ ได้บ่อย เช่น ปอดบวม และวัณโรค เนื่องจากจำนวนเซลล์ CD4 T-cell ที่ลดลง ทำให้ร่างกายอ่อนแอต่อการติดเชื้อเหล่านี้ ภาวะโลหิตจาง และความเหนื่อยล้าเรื้อรัง ยังส่งผลให้อาการต่างๆ แย่ลงไปอีก อาการเหล่านี้ เน้นย้ำถึงความจำเป็นอย่างยิ่งในการดูแลทางการแพทย์อย่างต่อเนื่อง และการรักษาด้วยยาต้านไวรัสที่เหมาะสม

ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท เป็นปัญหาสำคัญในโรคเอดส์ระยะสุดท้าย ผู้ป่วยอาจมีภาวะ HIV-associated neurocognitive disorder (HAND) ซึ่งแสดงออกในรูปของการสูญเสียความจำ สมาธิสั้น และทักษะการเคลื่อนไหวบกพร่อง ภาวะที่รุนแรงกว่า เช่น ภาวะสมองเสื่อมก็อาจเกิดขึ้นได้ ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันอย่างมาก

อาการปลายประสาทอักเสบ ซึ่งทำให้เกิดอาการปวด และชาตามมือ และเท้า ก็เป็นอีกปัญหาหนึ่งที่พบได้บ่อย ผู้ป่วยอาจมีอาการทางจิตเวช เช่น ซึมเศร้า และวิตกกังวล ซึ่งมักต้องได้รับการดูแลทางจิตเวชควบคู่ไปกับการรักษาทางการแพทย์ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับผลกระทบทางระบบประสาทเหล่านี้ และการจัดการกับปัญหาเหล่านี้ ผ่านแผนการดูแลที่ครอบคลุม จึงมีความสำคัญต่อการจัดการกับความท้าทายที่ซับซ้อน ของโรคเอดส์ระยะสุดท้ายได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การตรวจพบเชื้อ HIV ตั้งแต่เนิ่นๆ มีผลอย่างมากต่อประสิทธิภาพของการรักษา และช่วยให้ผลลัพธ์ดีขึ้น การตรวจเกี่ยวข้องกับการระบุแอนติบอดี และแอนติเจน ตามด้วยการตรวจยืนยันเพื่อให้แน่ใจว่า การวินิจฉัยถูกต้อง

การตรวจ HIV โดยทั่วไป เริ่มต้นด้วยการตรวจหาแอนติบอดี และแอนติเจนในเลือด การตรวจแอนติบอดี จะตรวจหาโปรตีนที่ระบบภูมิคุ้มกันสร้างขึ้น เพื่อตอบสนองต่อไวรัส การตรวจเหล่านี้ สามารถทำได้โดยใช้เลือดจากหลอดเลือดดำ, การเจาะเลือดจากปลายนิ้ว, หรือของเหลวในช่องปาก การตรวจแอนติเจนจะตรวจหาตัวไวรัส ทำให้ตรวจพบได้เร็วกว่าการตรวจแอนติบอดีเพียงอย่างเดียว

การตรวจที่ใช้บ่อยที่สุด คือ การตรวจแบบรวม (combination) หรือการตรวจรุ่นที่ 4 (4th-generation) ซึ่งตรวจหา ทั้งแอนติบอดี และแอนติเจน p24 ซึ่งเป็นโปรตีนที่พบในไวรัส การตรวจเหล่านี้ โดยทั่วไปสามารถตรวจพบการติดเชื้อ HIV ได้ภายใน 2-4 สัปดาห์หลังการสัมผัสเชื้อ การตรวจเป็นประจำ มีความสำคัญ สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการสัมผัสเชื้อ เพื่อให้แน่ใจว่า ได้รับการวินิจฉัย และรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ

เมื่อการตรวจคัดกรองเบื้องต้น บ่งชี้ว่าอาจมีการติดเชื้อ HIV การตรวจยืนยันเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อยืนยันการวินิจฉัย การตรวจ Western blot และ indirect immunofluorescence assays เคยใช้ในการยืนยัน แต่ส่วนใหญ่ถูกแทนที่ด้วยเทคนิคที่ทันสมัยกว่า การตรวจยืนยันที่ทันสมัย และพบบ่อยที่สุด คือ การตรวจแยกชนิด HIV-1/HIV-2 (HIV-1/HIV-2 differentiation assay)

การตรวจนี้ จะแยกความแตกต่างระหว่างไวรัสสองชนิดหลัก เพื่อให้แน่ใจว่า การวินิจฉัยถูกต้อง และช่วยในการวางแผนการรักษา ในบางกรณี อาจใช้การตรวจ RNA เพื่อตรวจหาไวรัสโดยตรง และมีประโยชน์อย่างยิ่ง สำหรับผู้ที่ผลการตรวจแอนติบอดี และแอนติเจนไม่ชัดเจน การตรวจยืนยันมีความสำคัญอย่างยิ่ง ในการกำจัดผลบวกปลอม และให้ผลลัพธ์ที่น่าเชื่อถือ